SAĞLIK MESLEK MENSUPLARININ SERBEST MESLEK İCRASI HAKKINDA YÖNETMELİK’E İLİŞKİN HUKUKİ DEĞERLENDİRME
1. Giriş
29 Mart 2025 tarihli ve 32856 sayılı Resmî Gazete’deyayımlanan Sağlık Meslek Mensuplarının Serbest Meslek İcrası Hakkında Yönetmelik, özellikle psikologlar, fizik tedavi uzmanları ve çocuk gelişim uzmanları başta olmak üzere çeşitli meslek gruplarının yoğun eleştirilerine maruz kalmıştır. Bu değerlendirme yazısında, söz konusu eleştiriler hukuki perspektifle analiz edilecek ve Yönetmeliğin Anayasa, ilgili kanunlar ve idari yargı kararları ışığında muhtemel sakıncaları ortaya konulacaktır.
2. Mesleki Yeterlilik ve Lisans Diplomasının Hukuki Değeri
2.1. Psikologlar ve Yüksek Lisans Dayatması
Yönetmeliğin en çok eleştiriye açık hususu, psikologların serbest meslek icrası için yüksek lisans şartı getirmesidir. Bu düzenleme, aşağıdaki hukuki sorunları barındırmaktadır:
• Anayasa’nın 10. Maddesi (Eşitlik İlkesi): Yönetmelik, diğer lisans mezunlarına (örneğin, aile danışmanlığı için açıköğretim mezunlarına) 450 saatlik online eğitimle yetinirken, psikologlar için ek yüksek lisans şartı koşarak keyfî ve eşitlik ilkesine aykırı bir ayrımcılık yaratmaktadır.
• Lisans Diplomasının Hukuki Karşılığı: Lisans (license), mesleği icra yetkisini veren bir akademik derecedir. Yönetmelik, psikoloji lisans mezunlarını “yetkisiz” sayarak, diplomanın hukuki değerini ihlal etmekte ve Danıştay’ın benzer kararlarıyla (ör. Eğitimde Kademe Dayatması Kararları) çelişmektedir.
• Klinik Psikoloji Yüksek Lisansına Erişim Sorunu: Klinik psikoloji yüksek lisans programlarına yalnızca psikologlar değil, farklı alanlardan mezunlar da kabul edilmektedir. Bu durum, mesleki ehliyetin akademik dereceyle ölçülemeyeceğini göstermektedir.
2.2. Çocuk Gelişim Uzmanlarının Dışlanması
Yönetmelikte çocuk gelişimcilerin tanım dışı bırakılması, aşağıdaki sakıncaları doğurmaktadır:
• Görev Tanımı ve Mevzuat Uyumsuzluğu: 22.05.2014 tarihli Sağlık Meslek Mensupları İle Sağlık Hizmetlerinde Çalışan Diğer Meslek Mensuplarının İş Ve Görev Tanımlarına Dair Yönetmelik’te çocuk gelişimcilerin rolü belirlenmişken, bu Yönetmelikte yer almamaları hukuki çelişki yaratmaktadır.
• Erken Müdahale ve Çocuk Hakları: Özel gereksinimliçocukların gelişimsel destek sürecinde çocuk gelişimcilerin rolü uluslararası standartlarca kabul edilmiştir. Yönetmeliğin bu meslek grubunu dışlaması, Anayasa’nın 41. Maddesi (Ailenin ve Çocukların Korunması) ve Çocuk Hakları Sözleşmesi ile bağdaşmamaktadır.
3. Diğer Meslek Gruplarına İlişkin Düzensizlikler
3.1. Aile Danışmanlığı ve Ehliyet Sorunu
• Açıköğretim mezunlarının 450 saatlik eğitimle yetinilmesi, 4 yıllık psikoloji lisans eğitimini değersizleştirmekte ve mesleki yeterlilik ilkesine (Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Ek Protokol No.1, Mülkiyet Hakkı) aykırılık teşkil etmektedir.
• Podologlar gibi 2 yıllık önlisans mezunlarının serbest çalışabilirken, 4 yıllık psikologların ek şartlara tabi tutulması, ölçülülük ilkesini (Anayasa Md. 13) ihlal etmektedir.
3.2. Klinik Psikologların Hekim Yönlendirmesi Meselesi
• Tababet Kanunu ve Klinik Psikologlar: Klinik psikologların hekim yönlendirmesi olmadan hizmet verebileceği durumların Yönetmelikte açıkça belirtilmemesi, uygulamada hizmet engeli ve hak kaybı yaratabilir.
4. Sonuç ve Öneriler
1. Anayasal ve Yasal Uyum: Yönetmelik, Anayasa’nın 10. (eşitlik), 13. (ölçülülük), 41. (çocuk hakları) ve 128. (mesleğe girme hakkı) maddeleri ile uyumlu hale getirilmelidir.
2. Lisans Diplomasının Yetkinlik Olarak Tanınması: Psikologlar için yüksek lisans şartı kaldırılmalı, çocuk gelişimciler Yönetmeliğe eklenmelidir.
3. Danıştay ve İdari Yargı Yolu: İlgililer, Yönetmeliğin iptali için Danıştay’da idari dava açma hakkını (AY Md. 125) kullanabilir.
4. Uluslararası Standartlara Uyum: Çocuk gelişimi ve psikoloji alanında Avrupa Birliği ve WHO standartları dikkate alınmalıdır.
Kanaat: Yönetmelik, mesleki ehliyeti zedeleyen, eşitsizlik yaratan ve hukuki belirsizlik taşıyan düzenlemeler içermektedir. İlgili meslek gruplarının itirazları, Anayasa ve idare hukuku ilkeleri çerçevesinde haklılık taşımaktadır.